Ngày mai là ngày tôi chuyển nhà (lần thứ 4 trong vòng 3 năm ở Mỹ) và cũng là ngày kỷ niệm 1 năm tôi quyết định sống theo Chủ nghĩa tối giản (Minimalism). Viết những dòng này trong căn hộ cũ với chừng 10 hộp các-tông chứa toàn bộ đồ đạc của cả hai vợ chồng, tôi cảm thấy thư giãn, yên bình khi nói tạm biệt căn hộ cũ, và vui khi nghĩ về ngày mai được cầm chìa khoá căn hộ mới.

Kỳ lạ ở chỗ, cũng ngày này năm trước, tôi cảm thấy căng thẳng và áp lực vô cùng với việc chuyển nhà, tôi cảm thấy ngợp với hàng chồng đồ đạc phải gói ghém. Tình trạng của tôi xấu đến mức, mặc dù đã thuê dịch vụ chuyển nhà và nhờ một người bạn thân của tôi đến chuyển giúp, Joe (chồng tôi) khi đó đang ở bang Florida phải lái xe 12 tiếng liên tục để đến bang Pennsylvania giúp tôi dọn nhà. Khi đó tôi ở một mình trong căn hộ có 1 phòng ngủ, 1 phòng khách, 1 căn bếp, 1 nhà tắm, và 1 phòng để đồ (walk-in closet). Không thể tưởng tượng tại sao chỉ có một người ở (cùng 1 con mèo) mà đồ đạc chứa đến 2 thùng gỗ cao gấp đôi người và rộng bằng hai sải tay; đó là chưa kể quần áo chứa trong 4 vali to đẩy bên ngoài. Tôi không có gì lấy làm tự hào về điều này. Tôi thấy xấu hổ khi nhìn lại mấy tấm hình chụp lúc chuyển nhà hôm đó và hình ảnh cả tháng sau tôi vẫn loay hoay với hàng núi đồ đạc ở nhà mới. Nhưng đây là một trải nghiệm vô cùng quan trọng đối với tôi, bởi vì nó khiến tôi nhận ra mình đã sống “nặng nề” như thế nào chỉ vì những đồ vật vô tri vô giác. Và quan trọng hơn, nó đưa tôi đến với Chủ nghĩa tối giản.

Vì đây là đề tài lớn, tôi dự định sẽ viết thành một sê-ri các bài viết cùng về Chủ nghĩa tối giản. Bài viết đầu tiên này chỉ tập trung vào giới thiệu Chủ nghĩa tối giản và hành trình của tôi đến với lối sống này.

Chủ nghĩa tối giản là gì?

Vì Chủ nghĩa tối giản là một khái niệm trừu tượng, mỗi người có thể có những định nghĩa khác nhau và cách ứng dụng vào cuộc sống khác nhau. Đối với tôi, sống theo Chủ nghĩa tối giản là đơn giản hoá cuộc sống, bỏ đi những thứ không cần thiết để đón chào những điều có ý nghĩa hơn. Những thứ không cần thiết này có thể là vật dụng, đồ đạc hàng ngày, nhưng cũng có thể là những suy nghĩ tiêu cực, thói quen mua sắm dư thừa, hay những mối quan hệ không tốt—tất cả những thứ không còn mang lại cho ta niềm vui và ý nghĩa sống. Sau khi trải qua quá trình “thanh lọc” này, đầu óc ta sẽ trở nên thông thoáng hơn, tập trung tốt hơn vào công việc, trân trọng hơn những gì mình có, và đón được thêm các cơ hội mới.

Tại sao tôi tìm đến Chủ nghĩa tối giản?

Quay trở lại thời gian khi còn ở Việt Nam, gia đình tôi gồm 4 người sống trong một căn nhà nhỏ 4 tầng trên phố từ khi tôi mới vài tuổi. Mặc dù có một đôi lần sửa sang, chúng tôi chưa bao giờ chuyển nhà. Điều này cũng đồng nghĩa với việc hầu như không có cơ hội (hoặc động lực) để lôi tất cả đồ đạc trong gia đình (từ trong ra ngoài, từ tầng trên xuống tầng dưới, từ mọi ngóc ngách) để đánh giá và bỏ bớt đi những thứ không cần thiết. Sau hơn 25 năm với các thành viên trong gia đình lớn lên, nhiều nhu cầu hơn, nhiều công nghệ ra đời hơn, nhiều phong cách thời trang hơn, và nhiều thứ “cần mua” hơn, nhà tôi trở thành nơi lưu trữ rất nhiều đồ đạc. Mùa hè năm 2013 khi tôi sửa soạn đi du học, lần đầu tiên ba mẹ và tôi kéo ra tất cả những thứ “gọi tên tôi” ra để soạn, từ quần áo trong tủ, giày dép trong kho, cặp túi ba-lô đi học, đến sách vở, truyện tranh. Trời ơi, cả một tuổi thơ hiện về! Tôi không thể tưởng tượng trong nhà mình vẫn còn cái áo lông tôi mặc từ hồi tiểu học, cả một túi giày dép mùa hè tưởng bị mất từ năm nào hoá ra quên ở trong ngăn chưa đồ, rồi còn sách giáo khoa và vở viết từ hồi thi Đại học, hàng chồng, hàng chồng đồ đạc tôi vẫn giữ đó mà không bao giờ đụng tới. Mỗi năm gia đình tôi đều soạn ra rất nhiều sách vở và quần áo để quyên góp cho các đợt kêu gọi từ thiện hoặc cho các dự án tình nguyện tôi tham gia, vậy mà còn quá nhiều đồ đạc vẫn chất chứa. Sau hàng tuần “lao động cật lực” để giảm thiểu số đồ đạc, tôi nhận ra 3 lý do tại sao chúng tôi vẫn giữ những đồ đạc này: (1) nó có ý nghĩa về tình cảm (ví dụ, giữ cuốn vở làm kỷ niệm hoặc không muốn cho đi cái váy vì được tặng bởi một người quan trọng), (2) nó vẫn còn giá trị mặc dù không được sử dụng (ví dụ, cái áo lành lặn nhưng lỗi mốt), (3) khuất mắt trông coi (out of sight, out of mind), nếu không nhìn thấy thì không để ý và quên luôn là mình có số đồ đó.

Sau trải nghiệm dọn nhà đáng nhớ ở Việt Nam, tôi nghĩ mình sẽ không bao giờ để đồ đạc chất chứa như vậy nữa. Tôi cũng khá tự tin vì khi sang Mỹ tôi bắt đầu ở một mình trong phòng riêng (sau này là nhà riêng) rất rộng rãi nên nghĩ chẳng có lý do gì để đồ đạc vượt quá tầm kiểm soát. Thời điểm đó, tôi cũng trở nên hứng thú với việc sắp xếp nhà cửa, tôi dành rất nhiều thời gian nghiên cứu về các phương pháp sắp xếp đồ đạc khoa học, thậm chí theo học một khoá học online chuyên sâu về vấn đề này.

Bởi vậy, khi cảm thấy ngộp thở trong đống đồ đạc vào mùa hè năm ngoái, tôi cảm thấy thực sự thất vọng về bản thân, bất lực không hiểu tại sao mình vẫn có nhiều đồ đến vậy. Tôi cảm thấy đồ đạc (mặc dù được sắp xếp gọn gàng) vẫn rất nặng nề, chúng kéo tôi xuống và làm giảm năng suất làm việc của tôi. Mỗi lần chuẩn bị ngồi vào bàn làm việc, tôi cảm thấy khó chịu khi thấy giấy tờ, sách vở, túi đi học lộn xộn xung quanh, khó chịu đến mức tôi thường phải dừng công việc để sắp xếp lại đồ đạc cho “khuất mắt” rồi mới làm tiếp được. Điều này khiến tôi trì hoãn (procrastinate) rất nhiều kế hoạch, đặc biệt là việc liên quan đến viết lách. Nó cũng khiến tôi tốn nhiều tiền ngồi quán cà phê hay hàng ăn bên ngoài bởi vì tôi luôn cảm thấy không thoải mái khi làm việc ở nhà. Nhưng tại sao, với tất cả kỹ năng sắp xếp nhà cửa học được, tôi vẫn để đồ đạc kiểm soát cuộc sống?

Sau lần chuyển nhà đầy stress hồi năm ngoái, tôi bắt đầu nghiên cứu hành vi của bản thân để tìm hiểu xem tại sao tôi luôn cảm thấy ngợp vì đồ đạc của mình. Tôi dùng tất cả các kỹ năng nghiên cứu, cả định lượng và định tính, được học ở trường để phân tích bản thân. Bây giờ nghĩ lại có vẻ buồn cười, nhưng tôi đã thật sự nghiêm túc, tôi ghi chú những lần mình mua đồ, tại sao mua, khi mang đồ về nhà tôi để đâu; tôi cũng ghi lại những lần mình dọn dẹp nhà và bỏ đồ đạc đi, tại sao bỏ, khi bỏ đồ đi tôi nghĩ gì… Tôi thường viết hoặc ghi âm những lần tôi cảm thấy không muốn làm việc vì đồ đạc xung quanh, cũng như những lần tôi “tự đấu tranh” để bỏ đi món đồ không còn nhiều ý nghĩa nữa. Sau khoảng 3 tháng, tôi nhận ra thêm 3 điều quan trọng: (1) Sắp xếp đồ đạc gọn gàng không đồng nghĩa với việc có ít đồ đạc (mà chỉ có nghĩa là giỏi “giấu” đồ đạc cho khuất mắt đi thôi), (2) Chỉ nên mua những cái mình CẦN, không phải cái mình MUỐN (ví dụ, tôi cần mua một cái áo vest lịch sự để đi dự hội thảo vs. tôi muốn mua cái váy màu hồng vì nó trông dễ thương), và (3) Không có lý do gì phải “tiếc của” khi bỏ đi những đồ mình không dùng (vẫn có thể bán đi, quyên góp từ thiện, hoặc tặng lại cho những người cần hơn mình).

Cùng vào thời điểm tôi nhận ra những điều này, tôi đọc được cuốn sách The Life-Changing Magic Of Tiding Up (Phép màu thay đổi cuộc sống từ việc dọn dẹp) của tác giả người Nhật, Marie Kondo. Đây là một cuốn sách đã bán được hàng triệu bản và có tầm ảnh hưởng đến rất nhiều người trên toàn thế giới khi được dịch sang tiếng Anh năm 2015. Cuốn sách nói về việc bỏ bớt đi những đồ dùng không mang lại niềm vui cho mình và dọn chỗ đón những đồ mới/suy nghĩ mới/cơ hội mới có ý nghĩa hơn cho cuộc sống. Đây là một cuốn sách rất hay, hay đến mức tôi đọc ngấu nghiến xong hết trong chỉ một buổi chiều. Từ cuốn sách này, tôi lên mạng tìm hiểu và đọc thêm nhiều sách về phong cách đơn giản hoá cuộc sống và phát hiện ra Chủ nghĩa tối giản! Thì ra, có rất nhiều người trên thế giới cũng đã từng stress, ngộp thở vì đồ đạc giống như tôi, và việc tối giản hoá cuộc sống đã mang lại cho họ sự tự do, tâm lý thoải mái, và thành công.

The Present Writer Minimalist ? 

Trở lại ngày hôm nay và thời điểm này, khi tôi đang chuẩn bị những hộp các-tông cuối cùng cho cuộc chuyển nhà ngày mai, tôi nhận thấy Chủ nghĩa tối giản đã thay đổi mọi mặt trong cuộc sống của tôi. Tôi và Joe hiện sống trong một căn hộ tương đối gọn gàng, decor màu trắng xuyên suốt các phòng, tương đối ít đồ đạc, hướng về thiên nhiên với nắng, hoa tươi, và cây xanh. Tôi hầu như không phải ra ngoài làm việc nữa, nhà bây giờ là nơi làm việc yêu thích của tôi, tôi làm việc tập trung hơn, dậy sớm hơn để viết mỗi sáng. Chúng tôi bỏ hẳn thói quen đi siêu thị để giải trí vào cuối tuần, thay vào đó, chúng tôi cùng đọc sách vào mỗi sáng ngày nghỉ, đi dạo ở công viên cây xanh gần nhà, hoặc cùng nấu ăn. Chúng tôi cũng có thú vui mới là soạn đồ cũ để bán đi hoặc quyên góp cho từ thiện. Tháng trước, Joe mới bán đi hơn một nửa tủ quần áo không dùng tới còn tuần trước, tôi mới cho đi một bàn học và một kệ tủ không cần thiết cho nhà mới. Chủ nghĩa tối giản cũng khiến chúng tôi có nhiều thay đổi về cách nhìn cuộc sống và quan niệm về cái đẹp.

Tuy nhiên, tôi nghĩ mình không phải là người theo Chủ nghĩa tối giản (minimalist) một cách tuyệt đối. Tôi còn nhiều điều để học về lối sống này và còn nhiều mặt trong cuộc sống của tôi có thể tối giản thêm nữa. Có thể tương lai, tôi sẽ trở thành một trong những minimalists đi du lịch khắp thế giới với toàn bộ đồ đạc chỉ gói gọn trong một ba-lô đeo vai, nhưng ở thời điểm này, tôi chỉ áp dụng Chủ nghĩa tối giản để làm cuộc sống của tôi có ý nghĩa hơn.

Đối với tôi, Chủ nghĩa tối giản là một lối sống hiện đại hoàn toàn có thể áp dụng ở Việt Nam, nhất là ở đô thị khi đất chật, người đông, và tư duy chủ nghĩa tiêu dùng (consumerism) dần kiểm soát cuộc sống của con người. Chủ nghĩa tối giản không chỉ dừng ở việc dọn dẹp nhà cửa mà còn có thể làm thay đổi tư duy, mở mang tri thức, và khiến con người sống tốt hơn, hướng đến nhiều hơn những giá trị thực sự cốt lõi của chân-thiện-mỹ. Hãy chia sẻ với tôi suy nghĩ của bạn về Chủ nghĩa tối giản, bạn có muốn đọc thêm về đề tài này không? Bạn nghĩ sao nếu áp dụng Chủ nghĩa tối giản vào cuộc sống của mình? Liệu Chủ nghĩa tối giản có trở thành hiện tượng ở Việt Nam trong tương lai không?

Be Present,

Chi Nguyễn